Umiejętności równoważne możemy rozpatrywać z wielu perspektyw: dojrzewania układu nerwowego, procesu integracji sensorycznej, biomechaniki ciała, wpływu środowiska.

Ośrodki ruchowe w mózgu

„Kora myśli nie o mięśniach, lecz o ruchach” [Sherrington]

Jeśli chodzi o ruch to możemy wyodrębnić układ piramidowy i pozapiramidowy.  Układ piramidowy odpowiada za dowolne i precyzyjne ruchy, a pozapiramidowy za praksję, postawę ciała i napięcie mięśni.

• Układ piramidowy

Wielokrotnie podczas moich webinariów przewijał się homunculus – człowieczek ruchowy – wyglądem przypominający zniekształconego człowieka. Tak mniej więcej wygląda kora mózgu odpowiedzialna za określone ruchy grup mięśniowych. Człowieczek ruchowy znajduje się na powierzchni bocznej półkuli mózgu, głową do dołu i zawiaduje ruchami: palców stóp, goleni, uda, brzucha, klatki piersiowej, ramienia, przedramienia, ręki, palców ręki, części górnej twarzy, części dolnej twarzy, języka, żuchwy, gardła, krtani. Kolejność nie jest przypadkowa – tak są rozmieszczone ośrodki poszczególnych grup mięśniowych w korze. Co ciekawe, obszar w mózgu odpowiedzialny za ruchy rąk i palców jest takiej samej wielkości co obszar odpowiedzialny za ruchy nóg i tułowia, co świadczy o znaczeniu ruchów rąk i ich precyzji.

• Układ pozapiramidowy

Oba ośrodki – piramidowy i pozapiramidowy – ściśle ze sobą współpracują. Części układu pozapiramidowego są odpowiedzialne m.in. za ruchy tułowia, koordynację ruchów głowy i gałek ocznych, dźwięki artykułowane, ruchy zautomatyzowane, napięcie mięśniowe, balansowanie kończyn, szybkie ruchy.

Móżdżek jest bardzo ważnym ośrodkiem biorącym udział w koordynacji ruchów i pionizacji ciała i napięciu mięśni. Współpracuje z układem piramidowym, pozapiramidowym i zmysłem przedsionkowym.

Proces integracji sensorycznej

Pod kątem sensorycznym równowaga jest wypadkową działania zmysłu przedsionkowego, proprioceptywnego, dotyku oraz wzroku. Układ przedsionkowy mieści się w błędniku błoniastym w uchu wewnętrznym i daje informacje o ruchach: góra – dół, przód – tył, w bok. Jest radarem kontrolującym zmiany w pozycji głowy oraz działającej na ciało sile grawitacji.

Dotyk jest źródłem informacji o otoczeniu, buduje obraz ciała w mózgu. Propriocepcja odpowiada za świadomość ciała, wykonywanie ruchów, położenie poszczególnych części ciała względem siebie, a dzięki wzrokowi mamy kontrolę nad otoczeniem, koordynacją wzrokowo-ruchową. Należy pamiętać, że propriocepcja i przedsionek to są zmysły ściśle ze sobą współpracujące, odpowiedzialne za ruch, czucie położenia ciała, utrzymanie równowagi.

Biomechanika ciała

Nasze ciało jest potężną maszyną o ogromnych możliwościach motorycznych. Z perspektywy rozwoju ruchowego warto wymienić etapy, które mają ogromne znaczenie w prawidłowym rozwoju: unoszenie głowy, obroty z brzucha na plecy, siadanie, pełzanie, raczkowanie, stanie, chodzenie, bieganie, kopanie piłki, podskakiwanie na jednej nodze, skakanie.

Ogromną rolę w utrzymaniu równowagi spełnia stabilizacja centralna, dzięki której chodzimy, tańczymy, biegamy, wykonujemy skomplikowane i precyzyjne ruchy, przeciwdziałamy sile grawitacji, która oddziałuje na nas na Ziemi. Napięcie mięśni tułowia wpływa na odpowiednie ustawienie miednicy i kręgosłupa, co pozwala na poczucie bezpieczeństwa i pewność siebie podczas poruszania się i przede wszystkim na przyjmowanie właściwej pozycji w ruchu i spoczynku.

Wpływ środowiska

Jest to dosyć jasny i zrozumiały czynnik – do prawidłowego rozwoju dziecko potrzebuje bezpiecznej więzi z opiekunami, odpowiedniej pielęgnacji, bodźców sensorycznych uwzględniających profil sensoryczny dziecka, bezpiecznego i interesującego otoczenia, które można eksplorować.

Dziecko na każdym etapie rozwojowym potrzebuje odpowiednich bodźców, które będę odpowiadać na dziecięce fazy sensytywne i pomagać rozwijać te umiejętności, na które nadszedł biologiczny czas.

Równowaga

Równowaga jest umiejętnością utrzymywania odpowiedniej pozycji ciała w ruchu i w spoczynku. Równowagę dzielimy na statyczną (np. stanie na jednej nodze) i dynamiczną (np. chodzenie stopa za stopą). Są dwie bardzo ważne próby kliniczne, które zawsze wykonuję podczas diagnozy przetwarzania procesów sensorycznych u dzieci od 4-5 roku życia: stanie na jednej nodze z oczami otwartymi i zamkniętymi oraz chodzenie stopa za stopą do przodu i do tyłu z otwartymi i zamkniętymi oczami.

Równowaga jest efektem pracy nie tylko systemów sensorycznych, lecz także układu nerwowego i mięśniowego. Na każdy z tych ośrodków ogromny wpływ ma ruch fizyczny, który w przypadku układu nerwowego reguluje jego pobudzenie, dla mięśni jest budulcem siły, wytrzymałości, regulatorem napięcia, a dla zmysłów bazą do rozwoju i składnikiem podczas terapii. Bardzo mi zależało, żeby w tym artykule wybrzmiała ogromna wartość dużego ruchu w rozwoju dzieci i w naszym codziennym życiu.

P.S.  Zachęcam Was bardzo mocno do korzystania z akcji #zabawkiwterapii na Instagramie, w której dzielę się wartościowymi ćwiczeniami i zabawami w oparciu o akcesoria, które każdy ma w swoim domu. Bardzo często pojawiają się ćwiczenia rozwijające umiejętności równoważne.